„Do tego, by dobrze się działo, potrzebne są młode ręce i stare głowy”
Tadeusz Kotarbiński
Prof. dr hab. Eugeniusz R. Grela
Instytut Żywienia Zwierząt i Bromatologii
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Załączona publikacja była zrealizowana w ramach projektu „Opracowanie technologii produkcji koncentratu białkowo-ksantofilowego z lucerny (Medicago sativa) na bazie zaplecza technicznego cukrowni oraz jego zastosowanie dla poprawy dobrostanu oraz efektywności produkcji zwierzęcej”
W racjonalnym odżywianiu ludzi i żywieniu zwierząt dość powszechnie wykorzystuje się różne dodatki do żywności i pasz. Terminem tym określa się substancje chemiczne lub mikroorganizmy oraz ich mieszaniny, które nie są niezbędne do życia i prawidłowego rozwoju, ale wprowadzone do diety poprawiają efektywność wykorzystania podstawowych składników odżywczych oraz nadają atrakcyjny smak i zapach oraz przedłużają okres trwałości pasz i żywności. W ramach wymienionego projektu wykonane prace i badania naukowe poświęcone zostały lucernie, jako roślinie bogatej w białko, witaminy, związki mineralne i wiele substancji metabolizmu wtórnego, które mogą korzystnie oddziaływać na organizmy ludzi i zwierząt. Zarówno dotychczasowe wyniki badań krajowych i zagranicznych, jak i uzyskane w realizowanym projekcie rozwojowym MNiSzW (nr N R12 0005 06) wskazują na duże możliwości wykorzystania produktów pochodzących z tej rośliny w żywieniu zwierząt, a także w profilaktyce niektórych schorzeń u ludzi. Dotyczy to szczególnie jednego z ciekawszych produktów przetwarzania lucerny, jakim jest koncentrat białkowo ksantofilowy (protein-xanthophyll – PX lub pod inną nazwą APC – alfalfa protein concentrate) produkowany we Francji i USA, a także nowatorskim rozwiązaniem jego produkcji w Polsce na bazie zaplecza sprzętowo-organizacyjnego funkcjonujących cukrowni. Przeprowadzone badania dotyczyły zarówno określenia wartości pokarmowej i wielu substancji biologicznie czynnych w PX (APC) oraz jego przydatności w żywieniu bydła, owiec, świń, drobiu i karpi oraz opracowania założeń technologicznych do jego produkcji w Polsce na bazie zasobów technicznych cukrowni. Autorzy raportu dostrzegają także możliwości produkcji takiego koncentratu w oparciu o własną myśl technologiczną i umiejscowieniu tej produkcji przy biogazowniach. W tym miejscu mam przyjemność wyrazić serdeczne podziękowania i słowa wdzięczności Stowarzyszeniu „Progress” oraz jego Prezesowi w osobie mgr inż. Ryszarda Maja oraz innych członków Zarządu za inicjatywę podjęcia tych badań, umożliwienie zapoznania się z technologią produkcji PX (APC) we Francji oraz dostarczanie tego produktu do badań na zwierzętach oraz podjęcia próby produkcji suplementu diety dla ludzi na bazie tego produktu.
Załączona publikacja autorstwa Grela E.R., Wesołowska–Trojanowska M., Czech A. pt. Antioxidant status in the blood, liver and muscle tissue of turkey hens receiving a diet with alfalfa protein concentrate, opublikowana w renomowanym czasopiśmie Poultry Science, 102, 4, 2023, 102521, dotyczyła wykorzystania tego produktu w żywieniu indyków. Materiał badawczy stanowiły sześciotygodniowe indyczki typu BIG 6 utrzymywane od 6 do 20 tygodnia życia w kojcach na ściółce słomiastej. Czynnikiem doświadczalnym był dodatek koncentratu białkowego z lucerny (APC) w ilości 15 lub 30 g w 1 kg diety. W badaniach zastosowano dwa sposoby stosowania dodatku: przez cały okres badań ptaki otrzymywały mieszankę z udziałem APC (W) oraz periodycznie (P). Periodyczne podawanie APC polegało na tym, że ptaki, co 2 tygodnie otrzymywały diety z dodatkiem APC, a następne dwa tygodnie mieszankę standardową bez APC. Celowość periodycznego stosowania mieszanki z udziałem APC podyktowane było ewentualnym ograniczeniem ciągłej podaży fitobiotyku, ponieważ stwierdza się przy stosowaniu niektórych fitobiotyków, że korzystniejsze efekty daje terapia przerywana niż ciągła, a zbyt długie podawanie związków czynnych o właściwościach biostymulujących może wywoływać u zwierząt immunosupresję. Badania wykazały, że zastosowanie koncentratu APC do paszy stymulowało procesy antyoksydacyjne, co widoczne było w wartościach wskaźników prooksydacyjno-antyoksydacyjnych tkanek i osocza krwi indyków. Istotne obniżenie poziomu H2O2 oraz nieznaczne obniżenie MDA przy równoczesnym wzroście aktywności CAT u indyków otrzymujących APC w ilości 30 g w 1 kg diety w sposób ciągły, także nieznacznym wzroście wartości wskaźnika potencjału antyoksydacyjnego osocza (FRAP) u tych zwierząt odzwierciedlają poprawę ich stanu antyoksydacyjnego. Zastosowanie dodatku APC w ilości 30 g w 1 kg diety w sposób ciągły okazało się lepszym postepowaniem żywieniowym niż stosowanie periodyczne. Potrzebne są jednak bardziej skoncentrowane badania, aby w pełni wyjaśnić mechanizmy, dzięki którym flawonoidy wywierają działanie przeciwutleniające w mięsie ptaków.
Warto też podkreślić, że wykonane badania wpisują się w ogólną problematykę zielonego ładu i wykorzystania naturalnych substancji, m.in. probiotyków, eubiotyków i fitobiotyków o działaniu nutraceutycznym w żywieniu ludzi i zwierząt w związku z ograniczeniem stosowania chemioterapeutyków, w tym antybiotykowych stymulatorów wzrostu, a także środków żywienia z udziałem GMO. Należy produkować żywność bezpieczną o wysokich walorach dietetycznych i technologicznych z jednoczesnym ograniczeniem wydalanych do środowiska biogenów i gazów cieplarnianych, a takim rozwiązaniem jest wykorzystanie znanej i uprawianej rodzimej rośliny – lucerny, która poprawia strukturę gleby i zmniejsza ślad węglowy w produkcji żywności.
Antioxidant status in the blood, liver, and muscle tissue of turkey hens receiving a diet with alfalfa protein concentrate
Ryszard Maj
Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego i Lokalnego „PROGRESS” w Dzierdziówce